مجازات بدیل حبس
نویسنده: محمدمهدی باتور
چکیده
جرم جزء لاینفک جامعه بوده و به عقیدۀ دانشمندان جامعه‌شناسی جامعۀ بدون جرم وجود ندارد. اجتماع برای ایجاد نظم و امن عامه عکس‌العمل‌ها و واکنش‌هایی در مقابل افعال و کج‌رفتاری مجرمین در قوانین جزایی کشور پیش‌بینی نموده‌اند و از طریق دستگاه عدالت آن را بر مجرم اعمال و تطبیق می‌کند. زندان(حبس) یکی از این جزاهاست که در کودجزای افغانستان در ماده‌های متعدد به آن اشاره شده است. در دو سدۀ اخیر معایب مجازات حبس مورد توجه حقوق‌دانان قرار گرفت و از دید حقوق‌دانان معاصر، مجازات زندان جامعه را از هدف اصلی(اصلاح مجرمین) دور کرده و محابس به‌جای این‌که جنبۀ بازدارندگی در ارتکاب جرم داشته باشد، بیشتر زمینۀ آموزش ارتکاب جرایم را دارد. این مقاله به دنبال جزاهای بدیل حبس می‌باشد. در این پژوهش چنین می‌نمایاند كه كیفر زندان چقدر به اجتماع آسیب وارد می‌كند. بعد از برجسته‌ساختن آسیب‌های كیفر حبس، به‌دنبال راه‌كارهای جای‌گزین محازات حبس برای آن می‌باشد. مجازات حبس، با دو رویكرد متفاوت بررسی شده است. این رویكردها را می‌توان به جایگزین‌های مجازات حبس سنتی و بدیل‌های جدید و معاصر تقسیم کرد.
قوانین جزایی افغانستان تنها از یك رویكرد استفاده كرده است كه آن‌هم جایگزین‌های مجازات حبس سنتی می‌باشد. این جزاهای بدیل از سلب آزادی عبارت است از: جریمۀ نقدی، آزادی مشروط و تعلیق سادۀ مجازات حبس است. امروزه در سطح جهان با استفادۀ بهینه از سیاست جنایی تقنینی و سیاست جنایی قضایی، كشورها توانسته‌اند كه جزاهای بسیار مناسب برای بدیل حبس در نظر گیرند و به‌هدف اصلی از اعمال مجازات برسند؛ زیرا زندان دیگر از نظر حقوق‌دانان و صاحب‌نظران از جمله كیفرهای كارآ خصوصاً برای مجرمین محكوم به‌حبس‌های كوتاه‌مدت، به‌حساب نمی‌آید. باید توجه نمود كه در اعمال این جزاهای بدیل حبس، شرایط سهگانه(شرایط مربوط به‌جرم، شرایط مربوط به‌مجرم و شرایط مربوط به‌مجنی‌علیه) آن باید رعایت گردد. افزون بر آن، در اعمال جزاهای مذكور محدوده و قلمرو آن در نظر گرفته می‌شود و نمی‌توان بیشتر از آن قلمرو، از جزاهای بدیل به‌جای كیفرهای سالب آزادی استفاده كرد. به‌عبارت دیگر با رعایت شرایط فوق، محدوده و قلمرو، می‌توان از جایگزین‌های مجازات حبس استفاده و بالای محكومین تطبیق نمود.
واژگان کلیدی
محبس(زندان)، مجازات، جرم، سیاست جنایی- تقنیی و سیاست جنایی- قضایی.